Perspektiewe op rassisme

AAN DIE EINDE VAN HIERDIE ARTIKEL VERSKYN SKAKELS NA ANDER ARTIKELS DEUR DIESELFDE OUTEUR. KLIK OP DIE PYLTJIE BY NOVEMBER VIR TOEGANG.

Perspektiewe op rassisme

Te oordeel aan daaglikse beriggewing is rassisme in Suid-Afrika aan die orde van die dag – dít ten spyte van ’n grondwet wat die beginsel van gelykheid vooropstel.

Meestal hou sodanige beriggewing verband met ervarings van “beweerde” rassisme. Daar kan inderdaad van “beweerde” gepraat word omdat die beoordeling van die betrokke verskynsel nie altyd ’n konsensussaak is nie. Dikwels is dié “in the eye of the beholder”-verskynsel toe te skryf aan die feit dat die woord rassisme nie ’n werkwoord-ekwivalent het nie – soos wat dit trouens die geval met seker die meeste van die -isme-woorde is. Beoordelaars van die verskynsel doen dit dus op grond van hulle evaluerings of ervarings van handelinge of praktyke wat as “rassisties” geëtiketteer word. Die mees tipiese praktyke wat in hierdie vangnet tuishoort, word ondervang deur handelinge wat in die werkwoord diskrimineer gemanifesteer word. Ook hierdie woord kan egter ’n sambreel wees vir baie aanstootgewende en diskrediterende aktiwiteite. Maar in die betekenis van diskrimineer is baie meer en ook baie minder as rassisme opgesluit. Dit blyk duidelik uit talle woordeboekdefinisies van die woord diskrimineer.

Daar bestaan ook ’n opvatting – miskien alreeds mities – dat die rigting van handelinge wat onder die verskynsel rassisme geklassifiseer kan word, eenrigtinghandelinge is. Die Suid-Afrikaanse praktyk weerspieël die teendeel.

Word die handelinge wat onder die begrip ‘rassisme’ gelys word, onder oë geneem, blyk dit dat ’n hele aaantal faktore daartoe bydra. In hierdie opsig kan die volgende genoem word:

·  ’n Rassistiese handeling veronderstel die toepassing van ’n onderskeidende kriterium wat vir die individue van die groep waarop dit toegepas word, individuele en/of kollektiewe nadelige gevolge inhou ten opsigte van sy/haar/hulle fisiese, materiële, psigiese, sosiale, kulturele en ander aspekte van hulle welstand.

·  ’n Rassistiese handeling word as sodanig benoem uit die aard van die effek wat die handeling op ’n individu of groep het op grond van ’n werklike/gewaande natuurlike of geïnstigeerde weerloosheid.

·  Rassistiese handelinge geskied vanuit ’n posisie van mag, gewaande mag of vergeldende mag.

· Binne ’n bepaalde samelewing kan rassistiese handelinge geïnstitusionaliseerd of nie- geïnstitusionaliseerd bedryf word. ’n Hedendaagse opvatting ten opsigte van die klassifikasie van rassistiese handelinge maak voorsiening vir die onderskeiding van ’n sogenaamde ‘kulturele rassisme’ – wat oor die grense van die eersgenoemde onderkeiding sny.

Binne die Suid-Afrikaanse konteks is dit miskien nodig om vraagstukke soos die volgende grondig te ondersoek:

1.   Wat beteken die begrip ‘rassisme’?

2.   Maak die Grondwet voldoende voorsiening vir ’n nie-rassistiese samelewing?

3.   Wat is die aard van rassistiese handelinge binne die Suid-Afrikaanse samelewing?

4.  Wat bied ’n historiese perspektief (meer as net die onmiddellike Suid-Afrikaanse verlede) op rassisme?

5. Watter rol speel moraliteit en die moraliteitstoonaangewers ten opsigte van die uitwissing van rassistiese praktyke?

6. Hoe moet die beginsel van bemagtiging ter uitwissing van rassisme beoordeel word – as die ontwikkeling van geleenthede ter bemagtiging, óf ’n verrysing uit die as van die ontmagtigdes?

        W. Botha